Bir Delinin Hatira Defteri, insanlar arasinda olusan sinif farkini anlatmaktadir. Gogol, bu sinif farkinin insanlar arasindaki hissedilisini net bir sekilde sunar. Eserin dili oldukca sadedir. Olaylar kahramanin gözünden anlatilir. Bu kahraman, hayata tutunmaya calisan bir memur ayni zamanda da bir sizofrendir. Kahramanin dünyanin adaletsizligine karsi bakisi sira disi olaylarla verilir.
Kahraman patronunun kizina asiktir. Bir gün asik oldugu kadinin mektuplarini calar ve onun biriyle evlenecegini ögrenir. Tahtini terkeden Ispanya krali 8. Ferdinandin yerine yeni Ispanya kralinin kendisi oldugunu ve asik oldugu kadinla evlenecegini söyler. Sonunda ise kapatildigi akil hastanesinin krali, oradaki hastalarda halkidir.
